Na području između Save, Dunava i Kalemegdana cvetao je Beograd od 1368. do 1686. godine. Na zemljištu koje je inače idealno za konstrukciju grada, danas ne postoji ništa. Na sličnom terenu između reke i kamenog brda sa tvrđavom, još danas postoje srednjovekovni gradovi iz tog istog vremena, kao što su Salcburg ili Ljubljana. Zašto je Donji grad potpuno iščezao?

Kada gledamo sa Kalemegdana vidimo na mestu gde na grafikama iz XVI veka živi grad sa brojnim kulama i mnoštvom tornjeva, samo zelenilo napuštenog parka. (U stvari, tu postoji jedino još kapija Karla VI, ali je ona izgrađena kasnije, kada je grad već nestao i kada su ga zamenile vojničke zgrade Austrijanaca.) Baš iz razloga što Donji grad ne postoji, on upravo postoji kao jedan od najzanimljivijih delova Beograda.

Postoje dva razloga za nestanak Donjeg grada:

1) Beograd je vodeni grad i kreće se kroz vreme. (Za razliku od gradova koji se nalaze u slojevima, kao, na primer, Troja.) Beograd se u svako doba identifikovao sa određenim zemljištem. Kada bi promenio svoj identitet, istovremeno bi svoje jezgro prenosio na novi teren. Keltski Beograd nalazio se na Kalemegdanu. U Srednjem veku, Beograd je sišao sa Kalemegdana na područje Donjeg grada. Kasnije je zaobišao Kalemegdan (Stari grad) i za vreme srpskih ustanaka konstruisao je svoje jezgro na području Saborne crkve. U XX veku proširio se na Terazije, a kasnije je čak prešao Savu, gde sada oko Centra Sava formira svoje novo jezgro.

Kretanje grada nije slučajno. Kada se velikom senzibilnošću približimo zemlji na kojoj je izgrađen Beograd, otkrivamo da on stoji na raskršću snažnih energetskih struja koje napajaju našu planetu životnim snagama. (Nauka na današnjem stepenu ne poznaje te linije snaga. One se mogu uporediti sa linijama čovečijeg tela, na kojima se zasniva akupunktura. U studijama megalitskih spomenika te energetske linije nazivaju se "lay-lines").

U stvari, na području Beograda postoji više takvih energetskih centara gde se ukrštaju planetarne linije. Čovek je uvek tražio takva mesta gde postoje jaki izvori životnih snaga, da bi osnivao oko tih izvora svoje zajednice, hramove, gradove. Za naše istraživanje Donjeg grada značajni centri zemaljskih snaga su sledeći:

1. Kalemegdan, stub sa skulpturom Pobednika.

2. Donji grad, tačka nije određena u realnosti.

3. Saborna crkva, tačka označena stablom tise levo od ulaza.

4. Terazije, tačka je nekada bila označena terazijskom česmom dok je ona stajala na izvornom mestu usred sadašnje ulice.

5. Slavija, tačka je označena skulpturom Dimitrija Tucovića.

6. Centar Sava, tačka je označena praznim prostorom između kongresne hale i zgrade Centra.

7. Muzej savremene umetnosti, tačka postoji desno od ulaza u Muzej - još nije označena.

Zbog razumevanja Donjeg grada moramo još uvesti pojam aquastata. Centri zemaljskih snaga su, naime, povezani "statičnim" energetskim linijama, koje u obliku spirala izviru iz jednog centra i povezuju ga sa susednim centrom. (U formalnom smislu megalitski spomenici su definisani aquastatima.) Na području Beograda dominantan aquastat izvire na Kalemegdanu, teče kroz šest tačaka koje smo gore nabrojali i završava se na mestu obeliska sa posudom u parku Miloševog konaka. Kada uporedimo opisano kretanje Beograda kroz prostor i vreme, sa putanjom dominantnog aquastata, onda otkrivamo da se Beograd kreće sledeći liniju snage koja mu daje planetarno-prostorni identitet.

Sada razumemo da je Donji grad nestao jer je Beograd u svom procesu transformacije iz srednjovekovnog u moderan grad, krenuo prema poziciji današnje Saborne crkve i pri tom napustio poziciju Donjeg grada. Trebalo mu je 1000 godina da se spusti sa Kelemegdana do Donjeg grada i samo 400 godina da se popne od Donjeg grada do Saborne crkve. Svakako da takav proces kretanja grada koji samo u dve sekvence traje 1400 godina, ne zavisi od pojedinog čoveka, nego o kolektivnoj usaglašenosti ljudske zajednice sa zbivanjima na Zemlji.

2) Ipak, ostaje pitanje potpunog uništenja Donjeg grada. Drugi "stari" centri koje je "mladi" grad napustio nisu iščezli iz gradskog organizma nego su se transformisali u smislu sekundarnih funkcija. Uzmimo, na primer, srpski Beograd sa centrom kod Saborne crkve. Kada se Beograd između dva rata identifikovao sa područjem između Terazija i Slavije, stari grad oko Saborne crkve primio je sporedne funkcije (stambene zgrade, kulturno-istorijski spomenici) i dalje je živeo. A Donji grad je u istovetnoj situaciji potpuno nestao.

Moramo priznati da su od srednjovekovnog Beograda ipak ostali živi spomenici koje uopšte ne spominjemo kada govorimo od Donjem gradu. To su delovi Kalemegdanske tvrđave i pre svega, crkvice Ružica i Petka, koje stoje uz put prema Donjem gradu, odmah ispod zidova tvrđave. Do sada smo prostor Donjeg grada istraživali samo u horizontalnom pravcu. U ovom času smo postali svesni i vertikalnog prostora. Možemo reći da je Donji grad nestao samo u izvesnom prostornom sloju između nivoa Save-Dunava i vrha Kalemegdanskog brežuljka.

Dobija se utisak da se Donjem gradu desila neka katastrofa. Kao da se nivo vode u jednom trenutku podigao do zidina Kalemegdana i uništio nekad bujan grad. Ali, fizički tako nešto nije moguće i o tome bi svakako pričale hronike toga vremena. Pošto verujemo intuiciji kao objektivnom metodu istraživanja, treba da dublje ispitamo naš osećaj katastrofe koja je "zauvek" uništila Donji grad.

Pored fizičkih katastrofa, postoji i mogućnost energetskih kataklizmi. Primer grada Hirošime vrlo je blizu tome. Samo što u slučaju Donjeg grada energetska katastrofa nije imala nikakvih vidljivih, fizičkih manifestacija, inače bi hronike pričale o tome. Da li postoje osnove za takav događaj?

Energetske linije Zemlje, o kojima smo govorili pod 1, imaju svoj komplementarni deo u "vazdušnim" linijama. Kinezi nazivaju te dve polarne vrste elektromagnetnih linija "zemaljska zmija" i "vazdušna zmija". Vazdušne linije prenose snage koje za planetu znače ono što za čoveka znače mentalni i emocionalni impulsi. Zbog toga su "vazdušne" energetske linije bitne za život na nivou civilizacije. Ako bi neko poremetio puls "vazdušnih" linija na području Donjeg grada, onda bi na tom mestu civilizacijski nivo života morao potpuno da nestane za nekoliko decenija.

Tako nešto se očito i desilo. Na području Donjeg grada čak ni park nije opstao. On se ubrzo pretvorio u divlju prirodu. Park kao civilizacijski oblik prirode delimično zavisi i od "vazdušnih" linija snage, dok divlja priroda zavisi samo od "zemaljskih" linija. A kako se takav poremećaj u atmosferi Donjeg grada mogao desiti?

Ako idemo osećajem kroz vremenske slojeve Donjeg grada, onda možemo godinu 1686. osetiti kao godinu katastrofe. Tada je Beograd bio u rukama Turaka. S druge strane, Austrijska monarhija htela je da zauzme Beograd. Da nije neki alhemičar na Bečkom dvoru poremetio energetske atmosfere Donjeg grada Beograda kako bi olakšao njegovo zauzimanje? Zaista, već dve godine kasnije Austrijanci zauzimaju "oslabljeni" Donji grad. Ali, raspad gradskog organizma nije bilo moguće zaustaviti. Donji grad potpuno odumire 25 godina kasnije. Austrijanci mogu njegovu teritoriju da upotrebe samo još za kasarne. Vraćanjem Turaka nestaju i kasarne. Još jedan pokušaj oživljavanja tog prostora propao je kada je moderan grad tu postavio park koji se pretvorio u divljinu.

Baš tu divljinu otkrili smo kao punu sadržine. Ona nam priča kako je senzitivan i kompleksan organizam (pre svega nevidljivi deo organizma) naše planete i upozorava nas da ne činimo prestupe prema Zemlji, kakav je u slučaju Donjeg grada bio izgleda napravljen, a savremena civilizacija ih besvesno čini na svakom koraku.

Zbog toga vredi da se uvek ponovo spuštamo po staroj kaldrmi sa srednjovekovnih zidina Kalemegdana pored crkvica Ružice i Svete Petke prema divljini Donjeg grada. Nekoliko metara ispod Svete Petke osetićemo da ulazimo u nevidljive vode u koje je utopljen Donji grad.

. Duhovni istraživač Marko Pogačnik rođen je 1944. u Kranju, Slovenija. Diplomirao je skulpturu na Umetničkoj akademiji u Ljubljani. U mlađim danima bio je zaokupljen konceptualnom umetnošću da bi početkom sedamdesetih osnovao ruralno-umetničku komunu, duhovni centar u Šempasu u Sloveniji, koja je egzitirala do 1979. godine. Od tada je posvećen geomantskom duhovnom radu. Osamdesetih je osmislio isceliteljski metod lečenja zemlje sličan akupunkturi (poznat kao litopunktura), koji se zasniva na postavljanju kamenih stubova na akupunkturne tačke predela. Objavio je više knjiga.